در جراحی فک موقعیت فک ها نسبت به یکدیگر جابجا می شود و با برش قسمت از فک پایینی توازن بین صورت برقرار میشود اما قبل از انجام جراحی فک بهتر است با سوالات رایج این جراحی سنگین آشنا شوید…

سوال ۱ – جراحی ارتوگناتیک چیست ؟یکی از زمینه های جراحی پلاستیک ، گستره جراحی زیبایی فک و صورت میباشد. جراحی زیبایی در این ناحیه به دو بخش جراحی جهت نسج نرم و نسج سخت تقسیم بندی میشود.در واقع جراحی ارتوگناتیک نام عمل جراحی بر روی فک ها و صورت میباشد. در تقسیم بندی نسج سخت ممکن است اشکالات به صورت کوچک بودن ، بزرگ بودن و یا رشد غیر متقارن فک ها و نهایتاً اختلالات اسکلتی دندانی باشد. اختلالات اسکلتی دندانی نه تنها باعث مشکلات زیبایی در صورت بیمار میشود ، بلکه ممکن است عملکرد دهان شخص را مختل نماید. جراحی پلاستیک با دخالت به موقع و انجام جراحی های مناسب می تواند از اکثر این اشکالات جلوگیری کرده و باعث کاهش عوارض شود.

سوال ۲  ـ اختلالات تطابق استخوانی فکی  ـ دندانی چیست ؟
ابتدا باید بدانیم ارتباط طبیعی فک بالا و فک پائین و دندانهای فک بالا و فک پائین چگونه است و بعد ارتباط غیر طبیعی را بشناسیم.

نوع اول: طبیعی
درحالت طبیعی هنگام قرارگیری فک ها روی هم دندان آسیای اول فک بالا و دندان آسیای فک پائین به صورت مناسبی در هم فرو می روند.
دندانهای جلویی فک بالا  حدوداً ۲-۱ میلی متر از دندانهای جلویی فک پائین را   می پوشانند.
به این صورت ، دندانها در کار جویدن و خرد کردن غذا موفق عمل می کنند.

ارتباط طبیعی فک بالا و فک پائین

نوع دوم : بیماری
در این حالت دندان آسیای اول فک پائین عقب تر از دندان آسیای اول فک بالائی قرار می گیرد. در ضمن دندانهای جلوئی فک بالایی و فک پائین تماس مناسب برقرار نمی کنند.

ارتباط غیر طبیعی فک بالا و فک پائین نوع دوم

نوع سوم : بیماری
در این حالت دندان آسیای اول فک پائین جلوتر از دندان آسیای فک بالا قرار می گیرد.
دندانهای جلویی فک پائین و بالا هم تماس مناسب ندارد.

ارتباط غیر طبیعی فک بالا و فک پائین نوع سوم

ارتباط غیر طبیعی دندانها که می تواند ناشی از کاهش رشد فک بالایی ( در نوع ۳ ) یا کاهش رشد فک پائینی ( درنوع ۲ ) باشد باعث عوارض زیر میگردد :

۱-    اشکال در جویدن به علت عدم تماس مناسب دندانها
۲-    اشکال در تمیز کردن دندانها
۳-    واردشدن نیروی نامتناسب روی دندانها که خود باعث فرسایش و پوسیدگی دندانها میگردد.
۴-    به علت فشار زیاد روی مفصل فکی ایجاد آرتروز و دردهای شدید در مفصل را باعث میشود.
۵-    به علت ارتباط نامناسب دندان و زبان اشکالات واضح در صحبت کردن هم وجود دارد
۶-    و در آخر باعث اشکالات زیبایی واضح و چهره غیرمعمولی در شخص میشود.

سوال ۳  ـ درصورت وجود مشکل کی و به کجا باید مراجعه نمود ؟
-  به محض مشاهده مشکلات فوق در فرزند خویش که معمولاً در سنین ۵-۴ سالگی میباشد باید به جراح پلاستیک یا رتودنتیست مراجعه نماید.
-  در مواردی که اختلالات اسکلتی در سطح دندانی است و کم میباشد شاید ارتودنسی به تنهایی کافی باشد. ولی در صورت اختلالات شدید اسکلتی درمان ارتودنسی به تنهایی کافی نیست و ممکن است مضر هم باشد.
لذا توصیه میشود قبل از مراجعه به ارتودنتیست حتماً با فوق تخصص جراحی پلاستیک مشورت شده و طبق نظر ایشان به درمان اقدام گردد.

درصورت اختلال شدید فک و دندانها جراحی اغلب ضروری است.
در این موارد متخصص ارتودنسی دندانهای فک بالائی را در بهترین موقعیت نسبت به دندانهای فک بالا و دندانهای فک پائینی را در بهترین موقعیت نسبت به فک پائین قرار میدهد.
سپس با جراحی موقعیت فک بالا یا پائین یا هر دو اصلاح میگردد.
بعد از جراحی و اصلاح موقعیت هر دو فک ، متخصص ارتودنسی میتواند اصلاح موقعیت دندانها را تکمیل کند.

به هرحال تصمیم به اینکه درمان فقط ارتودنسی باشد یا ارتودنسی به همراه جراحی طبق نظر جراح پلاستیک کرانیوفاشیال ( جمجمه و صورت ) میباشد و بر اساس ارتباط دندانها و زیبایی شناختی صورت تعیین میگردد.

سوال ۴  ـ چه موقع جراحی انتخاب میشود ؟
چندین دلیل برای انتخاب جراحی فک به همراه ارتودنسی جهت اصلاح عدم تطابق دندانی  ـ فکی وجود دارد که به ترتیب زیر است :

۱) وقتی درمان ارتودنسی به تنهایی نتواند مشکل را اصلاح کند مثل موارد زیر
الف- ناهنجاری های مادرزادی فک وصورت
ب  ـ اختلال در رشد فک ها
ج  ـ سابقه ضربه قبلی که به علت شکستگی فک ها اختلال تطابق بوجود آمده است.

۲) جهت بهبود عملکرد فک :
با عمل جراحی فک علاوه بر ارتودنسی و نتیجه بهتر زیبایی ، عملکرد فک که شامل جویدن غذا و صحبت کردن هم میباشد بهبود می یابد.

۳) برای افزایش نتیجه طولانی مدت ارتودنسی جراحی فک لازم است . در بسیاری از موارد درمان ارتودنسی به تنهایی ، نتیجه قابل قبول به صورت موقتی میباشد.
وقتی که مشکلات دندانی به علت انبورمالیتی زمینه ای در فک ها میباشد ممکن است موقعیت دندانها پس از ارتودنسی به حالت قبل برگردد.
جراحی فک ها باعث افزایش نتیجه طولانی مدت میگردد.

۴) جراحی فک باعث کاهش زمان درمان میشود.
در بعضی از موارد هم می تواند ارتودنسی به تنهایی انجام داد و هم ارتودنسی به همراه جراحی فک .
ترکیب جراحی فک به همراه ارتودنسی با حرکت دادن استخوانهای فک به موقعیت مناسب زمان درمان را به صورت قابل ملاحظه ای کوتاه میکند.

۵) جراحی فک علاوه بر اصلاح موقعیت دندانها باعث بهبود ظاهر صورت هم میگردد.

۶) جراحی فک به خصوص در موارد جلوآوردن فک پائین باعث بهبود تنفس میگردد. بسیاری از بیماران و افرادی که دچار کوچکی و کمبود رشد فک پائین هستند از مشکلات تنفسی در موقع خواب به صورت قطع متناوب نفس رنج می برند . مشکلات تنفسی هنگام خواب باعث خستگی در روز ، افزایش احتمال سکته مغزی و افسردگی میگردد.

۷) جراحی فک باعث بهترشدن صحبت کردن میشود.
اصلاح موقعیت فک و دندانها باعث اثر مثبت روی گفتار و نوع تلفظ کلمات میگردد.
عمل جراحی فک و ارتودنسی به همراه گفتاردرمانی در بعضی مواقع لازم است .

 جراحی فک باعث بهبود درد مفصل فک میشود.
بیمارانی که از درد در مفصل فک و یا عضلات فک شاکی هستند بعد از بهبود موقعیت فک احساس بهبود درد میکند.

سوال ۵  ـ ارزیابی قبل از عمل و مراحل درمان چیست ؟

ارزیابی اولیه :
در طی این مرحله جراح پلاستیک در مورد مشکلات بیمار و انتظارات بیمار از عمل جراحی یا ارتودنسی سوال میکند.
سابقه بیماری ، معاینه و ثبت مشاهدات و یافته ها در این مرحله انجام میشود . ارزیابی اولیه شامل موارد زیر میباشد :
الف  ـ عکاسی از صورت و دندانها
ب  ـ گرفتن عکس رادیولوژی جهت ارزیابی بهتر استخوانها و دندانها
ج  ـ درست کردن مدل از فک و دندانها جهت تکمیل نقشه درمانی و برنامه ریزی جهت درمان که این مرحله توسط متخصص ارتودنسی انجام میشود.
به بیمار توصیه میشود هرگونه شک ، ترس و یا سوال را با پزشک خود در میان بگذارد.
سوال ۶ ـ مراحل عمل جراحی چیست ؟

الف ـ  آماده سازی قبل از عمل
( از ویزیت اولیه تا چند هفته قبل از عمل )
در این فاصله متخصص ارتودنسی وسائل مخصوصی را روی دندانهای بیمار می گذارد.
اگر لازم باشد دندانی برداشته شود در این زمان انجام میشود. ( خصوصاً دندان عقل فک پائین )
بوسیله ارتودنسی ارتباط بین دندانهای بالا با فک بالائی و دندانهای پائین با فک پائینی اصلاح میشود. که ممکن است تا هنگام جراحی این مرحله کامل نشود و تکمیل آن به بعد از عمل جراحی موکول گردد.

ب ـ چند هفته قبل از جراحی :
۱ ـ  در این زمان متخصص ارتودنسی ، سیمهای فلزی مخصوصی را روی دندان بیمار می چسباند . این وسایل جهت کمک به نگهداری فک در موقعیت مناسب بعد از جراحی میباشد.
۲ ـ در این مرحله عکس فتوگرافی جدید ، عکس رادیولوژی جدید و انجام فیلمبرداری از بیمار انجام میشود.
۳ ـ چند روز قبل از جراحی ، مصاحبه نهایی ، معاینه و پرسش و پاسخ نهایی بیمار و پزشک انجام میشود.

کارهای معمول در بیمارستان قبل از جراحی:
۱)     بهتر است بیمار صبح زود در بیمارستان حاضر باشد و کارهای مربوط به پذیرش را انجام دهد.
۲)     در موقع تعیین شده بیمار به اتاق عمل منتقل می گردد.
۳)     بیمار بعد از اتمام عمل جراحی به مدت یک تا دو ساعت در بخش خاصی به نام اتاق ریکاوری تحت نظر قرار می گیرد.
۴)     بعد از اطمینان  از حال عمومی بیمار ، او به اتاق خود در بخش منتقل میگردد.
۵)     بیمار دو تا سه روز بعد از بیمارستان مرخص میشود.
زمان ترخیص بسته به حال عمومی بیمار ، مقدار تورم و تحمل رژیم مایعات و در کل با نظر جراح پلاستیک میباشد.
۶)     داروها و توصیه های لازم هنگام ترخیص انجام میگردد.

سوال ۷ ـ افراد تشکیل دهنده تیم جراحی فک یا همان ارتوگناتیک چه کسانی هستند ؟
۱)     متخصص ارتودنسی و دستیار
۲)     فوق تخصص جراحی پلاستیک و دستیار
۳)     متخصص بیهوشی
۴)     پرسنل اتاق عمل
۵)     پرستاران بخش جراحی

سوال ۸ ـ خطرات احتمالی و یا عوارض این عمل چیست ؟
خطرات و عوارض جزء جدایی ناپذیر تمام درمانهای جراحی و یا غیرجراحی میباشد و باید سود و ضرر درمان ارزیابی شود.
جراحی به بیمارانی که شدیداً از عوارض یا خطرات احتمالی هراس دارند توصیه نمیشود.
به هر حال بیمار باید از خطرات احتمالی در جراحی فک آگاه باشد که شامل موارد زیر میباشد.

۱)     درد و ناراحتی بعد از جراحی که البته نسبت به سایر جراحی های شکم یا سزارین یا حتی آپاندیسیت کمتر می باشد.
۲)     تورم صورت

۳)     خونریزی ، به علت اینکه برش داخل دهان میباشد ، امکان پانسمان وجود ندارد و خونریزی مختصر طبیعی است.
۴)     عفونت : در جراحی فک عفونت نادر است و درصورت ایجاد به راحتی قابل درمان میباشد.

۵)     آسیب به لثه یا دندانها که این مورد هم خوشبختانه نادر است
۶)     کاهش حس صورت بعد از جراحی به علت دستکاری یا کشش اعصاب شایع میباشد و در اکثر موارد موقتی و گذراست.
بی حسی در اعمال جراحی فک بالا اطراف لب فوقانی و بینی است و در فک پائین بی حسی در لب پائین و چانه میباشد. به هرحال این بی حسی به کاهش درد بیمار کمک نموده و معمولاً در عرض چند هفته برطرف میشود. در بعضی موارد ممکن است این بی حسی دائمی شود.

۷)  خطرات بیهوشی
با پیشرفت های اخیر ، بیهوشی عمومی کاملاً امن و مطمئن می باشد.متخصص بیهوشی تمام جزئیات و آزمایشات لازم جهت بیهوشی راحت و مطمئن را قبل از عمل انجام میدهد.

سوال ۹ ـ مدت بهبودی بیمار چند روز است ؟
مدت بهبودی بسته به سن و وسعت عمل دارد. بهبودی کامل سه تا چهار هفته است ولی بیمار بعد از دوهفته احساس بهبودی قابل توجهی می نماید.

سوال ۱۰ ـ آیا فک های بیمار بعد از عمل به هم بسته میشود ؟
در بیشتر بیماران که تحت عمل جراحی فک قرار می گیرند نیاز به بستن فک با سیم نمیباشد و با این کار حرکت فک بلافاصله بعد از عمل ممکن است .ولی استفاده از باندهای کشی جهت کمک به اینکه فک در موقعیت طبیعی قرار گیرد مرسوم است.استفاده از باندهای کشی اجازه صحبت ، نوشیدن ، خوردن و تمیزکردن دهان و دندانها را به بیمار میدهد.

سوال ۱۱ ـ غذا خوردن بیمار بعد از عمل به چه صورت است ؟
در چند روز اول رژیم مایعات و یا سوپ صاف شده ارجح است.از روز هفت تا هفته دوم رژیم بیمار شامل غذای نرم مثل کته پلو ، تخم مرغ له شده که نیاز به جویدن ندارند ، میباشد.بعد از هفته دوم به تدریج ماهی له شده ، قطعات کوچک گوشت له شده و یا مرغ له شده میباشد.توجه :آب میوه تازه در کل دوره بعد از عمل جهت جلوگیری از کمبود ویتامین توصیه میشود . در ضمن رژیم غذایی اکثر بیماران بعد از هفته ششم تقریباً طبیعی میشود.

سوال ۱۲ ـ ورزش کردن یا فعالیت حرکتی بیمار بعد ازعمل چگونه است ؟
در چند روز پس از عمل بیمار بهتر است فعالیت خود را محدود نماید ، معمولاً راه رفتن آرام در داخل خانه توصیه میشود.
بعد از ده روز فعالیتهای محدود شامل رفتن به مدرسه یا دانشگاه و یا حضور در محل کار امکان پذیر است که البته به وضعیت بیمار و وسعت عمل این زمان متغیر است.انجام فعالیت های ورزشی سنگین بهتر است بعد از چند ماه و طبق صلاحدید پزشک باشد.